KİLİS İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

Zeytin, Zeytinyağı ve Sabun

Meyvesi, yağı, çekirdeği, dalı ve yaprağıyla çok eski çağlardan beri insan yaşamında önemli bir yeri olan zeytin, Kilislinin de baş tacı olmuştur. İnce kabuğu, küçük çekirdeği ve oldukça yüksek yağ oranıyla (% 35) tanınan "Kilis Zeytini" bu niteliğiyle sofralık değildir.

İldeki tarımsal amaçlı arazilerin %16'sı zeytinlik (14.000 hektar) olup; toplam 1.400.000 zeytin ağacından yılda 20.000.000 zeytin, 5.250 ton da (ülke ortalamasının %3'ü) zeytinyağı elde edilmektedir.

Yörede, zeytinyağı üretimi ile birlikte var olan ve gelişen bir başka üretim kültürü de sabun imalatıdır. Üretim sürecindeki karışımlarına göre piyasada; saf zeytinyağından, saf zeytinyağı ve defne yağından (garlı sabun), yarısı zeytinyağı yarısı pirina yağından ve sadece pirina yağından (Kilis'e özgü bir tür olup, 'Güllü Sabun' adıyla anılır.) yapılan türleri vardır.

"Mahşere" ve "Masmana" adlarıyla anılan imalathaneler de, bu iki üretim kültürünün vazgeçilmez bir öğesi olmuştur.

"Zeytin kara ben kara / Zeytine vermem para / Gelin, yarın hazır ol / On bire çeyrek kala." Anonim
Ağcurun (Akcurun) zeyt (zeytinyağı) ambarı / Kurbanda yer mumbarı (bumbar) / Bu sene kurgaz (kurak) geçti / Ambara ektik darı." Anonim
"Üzüm kokulu hatun / Zeytin dalında attun / Sultane ne hoş kokar / Leylak güller eflatun." Anonim
"Bahçacıhk", "Mantara", "Buğday-Değirmen",

"Üzüm-Pekmezhane", "Susam-Mahsere", "Zeytin, Zeytinyağı-Mahsere", "Sabun, Sabunhane-Masmana", "Taş-Taş Yonuculuğu" olarak eşleştiğimiz bu yerel üretim kültürü olgusunu, 1898 tarihli Halep Vilayeti Salnamesi'nde (bu Salnameye göre o yıl Kilis'te 59 pekmez mahseresi / pekmezhane, 58 zeytin mahseresi, 20 değirmen, 8 susam mahseresi, 3 masmana / sabunhane) verilen rakamlar da somutlaştırmaktadır.

Üretim sürecine konu olan her türlü nesne, iş, oluş, eylem günlük yaşamda ya yerel bir sözcük (yerel terim), ya da söz öbeği (kalıplaşmış söz, deyim) olarak yerini almış ve bu söylem biçimi de, Kilis ağzında "hanek" sözcüğü ile dile getirilmiştir.